Relacje i dekrety w szkole. Gdzie w tym wszystkim znajduje się zaufanie?
Za nami kolejny webinar z cyklu „Mniej znaczy więcej”, który tym razem odbył się pod hasłem „Mniej dekretów, więcej poszukiwania”. Jak zawsze poprowadzili go nasi eksperci – Oktawia Gorzeńska i Jan Wróbel. Ich goście, którymi byli prof. Roman Leppert i Dorota Suchacz, reprezentowali dwie różne perspektywy spojrzenia na edukację – akademicką i z punktu widzenia dyrektora szkoły. Jak przebiegała dyskusja?
Spotkanie zaczęło się od próby określenia, co dziś jest najważniejsze w edukacji i jaką rolę odgrywają w niej relacje. Rozpoczynając dyskusję, Jan Wróbel podkreślił, że rozpatrywać je należy nie tylko na linii uczeń-nauczyciel, ale też nauczyciel-nauczyciel i uczeń-uczeń. W odpowiedzi na tę tezę Dorota Suchacz, dyrektor II Liceum Ogólnokształcącego im. dr W. Pniewskiego w Gdańsku, podkreśliła, że nie ma jednej istotnej rzeczy w edukacji, choć niezwykle ważną rolę pełni w niej relacja z uczniem.
„Myślę, że wszystko po trosze jest istotne w edukacji. Na pewno niezmiennie ważna jest relacja z uczniami – po to jesteśmy w szkole, by pokazywać im, jak mogą budować te relacje i jak mogą rozwijać swoje talenty. Równie ważna jest relacja i kultura organizacji. Uczeń to tylko jeden z partnerów – ważna jest też relacja z nauczycielem, dyrektorem i rodzicami. Znalezienie platformy zrozumienia i wzajemnego szacunku na wszystkich tych polach gwarantuje sukces, na tyle, na ile jesteśmy w stanie sobie na niego pozwolić, bo dla każdego z nas sukces jest czymś innym.”
Dorota Suchacz
Profesor Roman Leppert zaznaczył, że myśląc o szkole, mamy do czynienia z instytucją, która funkcjonuje na swoich własnych, złożonych zasadach i ma skomplikowaną sieć relacji. Otworzył on dyskusję na temat tego, dlaczego w systemie edukacyjnym nie potrafimy wytworzyć uregulowanych platform współpracy między trzema podmiotami, jakimi są uczniowie, nauczyciele i rodzice. Podkreślił, że relacje w szkole to nie tylko relacje interpersonalne np. między uczniami, a nauczycielami. Zachęcił uczestników spotkania do zastanowienia się, dlaczego nie udaje się zbudować w szkołach płaszczyzny do wspólnego dialogu.
„Relacje w szkole są bardzo ważne, dzięki nim szkoła ma swój charakter”
Lidia, uczestniczka webinaru
„Kultura organizacyjna jest ramą i standardem postępowania”
Anna, uczestniczka webinaru
Eksperci rozmawiali również o kulturze organizacyjnej szkoły, jej wpływie na relacje interpersonalne i płaszczyźnie wyboru, jaka jest tworzona przez specyficzną instytucję, którą jest szkoła. Prof. Roman Leppert podkreślił, że w przeciwieństwie do systemu edukacyjnego w USA, w polskim systemie, nawet szkolnictwa wyższego, jest on niezwykle ograniczony. W dyskusję na temat tego, jaka jest swoboda wyborów w polskiej szkole oraz jak wygląda odpowiedzialność za ich podejmowanie, aktywnie włączyli się uczestnicy webinaru:
„Nauczyciel też nie ma swobody wyboru, żadnej. Ma podstawy programowe, kanon lektur, ustaloną liczbę godzin…”
Jolanta, uczestniczka webinaru
„Były próby zagwarantowania możliwości dokonywania wyboru w trzy-letnich liceach. Na początku, kiedy uczniowie już po pierwszej klasie mieli wybrać przedmioty, które będą zdawać na maturze. Szybko to zniknęło – rzeczywistość organizacyjna, sami nauczyciele nie chcieli takich rozwiązań. Do tego – skąd uczniowie mają mieć umiejętność podejmowania odpowiedzialnych decyzji, jeśli wcześniej, w szkole podstawowej o niczym nie mogą decydować.”
Anna, uczestniczka webinaru
Dorota Suchacz, jako dyrektor liceum, odniosła się to tego, mówiąc, że możliwość wyboru w polskiej szkole jest mocno ograniczona ramami, jakie muszą zostać utrzymane w jej funkcjonowaniu np. poprzez konieczność zapewnienia odpowiedniej ilości godzin dydaktycznych dla nauczyciela zatrudnionego z mianowania. Zaznaczyła, że szkoła stara się odpowiedzieć na to zapotrzebowanie poprzez przygotowywanie oferty, w ramach której uczniowie i nauczyciele wiedzą np. kto będzie uczył danego przedmiotu. Możliwością dokonywania przez nich wyboru jest też zmiana klasy czy szkoły. W jej ocenie są to jednak możliwości ograniczone, sterowane przez instytucję narzucającą reguły gry.
Rozwijając ten wątek dyskusji, Oktawia Gorzeńska poruszyła temat postrzegania kultury pracy szkoły sprzyjającej podmiotowości i sprawczości – zaczynając od nauczycieli. Dodała też, że z jej doświadczenia, gdy szkoła tworzy takie właśnie warunki do pracy dla nauczycieli, oni niosą te idee dalej, do uczniów. Dorota Suchacz zaznaczyła tu, że czynnikiem, od którego trzeba zacząć w kształtowaniu takich warunków, jest chęć zrozumienia drugiej strony i współpracy oraz wzajemne zaufanie, które jest podstawą partnerskich relacji w szkole, również między dyrektorem a nauczycielami.
„Dyrektorzy powinni być profesjonalistami. Stosować nowoczesne systemy zarządzania. To nie może być intuicyjne działanie, oparte na takiej lub innej osobowości.”
Anna, uczestniczka webinaru
„Profesjonalizm nie wyklucza intuicji”
Małgorzata, uczestniczka webinaru
„Plastyka, technika, WF, muzyka są dla mnie jednymi z ważniejszych przedmiotów w szkole. To tam najbardziej widać kreatywność uczniów, elementy współpracy. Pod warunkiem, że są prowadzone w odpowiedni sposób.”
Łukasz, uczestnik webinaru
„Jak uczyć zaufania? Zacząć od siebie – ufać innym.
Małgorzata, uczestniczka webinaru
Odnosząc się do tematu prof. Leppert zauważył, że istota działalności instytucji edukacyjnych tym się różni od korporacji, że powinno być w nich więcej regulacji z wykorzystaniem norm moralnych i obyczajowych niż prawnych. Odniósł się również do kolejnej omawianej w trakcie spotkania kwestii, czyli „dekretyzacji” szkoły.
„Nie przeceniałbym roli zarządzania przez dekrety, procedury. Procedury dobrze się nadają do takich sytuacji, które mają jedno poprawne rozwiązanie. Szkoły są tego typu instytucjami, które nieustannie generują różnego rodzaju heurystyki, czyli problemy, które można rozwiązać na wiele różnych sposobów. Nie można tego usankcjonować według jednego dekretu”.
prof. Roman Leppert
Podsumowaniem spotkania była próba znalezienia odpowiedzi na pytanie o to, jak sprawić by z zaufaniem w szkole było lepiej? Jednym z wniosków było to, że trzeba mieć w sobie gotowość do tego, by rozmawiać o zaufaniu i o wzajemnym szacunku do siebie nawzajem oraz własnej pracy w szkole. Kluczowe są poszukiwanie, dobre relacje, zaufanie do siebie i innych.
„Właśnie uczymy w erze G, a młode pokolenie sprawdza i docenia kompetencje i wiedzę, ale szybko można stracić autorytet, gdy nie jesteśmy autentyczni i niekompetentni”
Małgorzata, uczestniczka webinaru
„Nauczyciel jest pedagogiem, wychowawcą i powinien być pewnym wzorem, autorytetem, inspirować, motywować…i kształtować w uczniach poczucie zaufania.”
Beata, uczestniczka webinaru
„SZACUNEK jest niezbędny na każdej płaszczyźnie. Tylko wtedy możemy działać efektywnie. My, uczniowie, rodzice i dyrekcja.”
Joanna, uczestniczka webinaru
„A może, aby uwolnić się od wielu dekretów, by więcej poszukiwać warto dać większą przestrzeń do działania Samorządom Uczniowskim, Radom Rodziców przy pełnej współpracy z Radą Pedagogiczną? Taka wieloobszarowa współpraca całej społeczności szkolnej?”
Beata, uczestniczka webinaru
„Uczę się od uczniów… a może warto to przekuć w relacje uczymy się od siebie?”
Ewa, uczestniczka webinaru
„I nauczyciel i uczeń są jednostkami uczącymi się, wciąż się uczymy, nie tylko w szkole. Tworzenie instytucji uczącej się, to pozwolenie na swobodę działania i dobrego zarządzania zasobami ludzkimi”
Lidia, uczestniczka webinaru
Chcesz wiedzieć więcej? Pełne nagranie z webinaru można znaleźć pod tym linkiem: https://youtu.be/Jf5MpuL0UfI.
25 lutego 2022
