Dużo mówi i pisze się o potrzebie rozwijania kompetencji uczniów. Potrzebne są jednak nie tylko dyskusje, ale też praktyczne wskazówki, jak to robić! Tematem tym zajęli się nasi eksperci Oktawia Gorzeńska, Kamila Narewska-Prella, Artur Krawczyk i Jędrzej Witkowski, którzy w trakcie webinaru „Mniej teoretyzowania, więcej praktyki” szukali odpowiedzi m.in. na pytanie o to, jak przygotować lekcje, by nie tylko realizowały programowe założenia, ale też rozwijały kompetencje uczniów.

Prowadząca spotkanie Oktawia Gorzeńska rozpoczęła je od zadania pytania Jędrzejowi Witkowskiemu, prezesowi Centrum Edukacji Obywatelskiej, które realizowało projekt Szkoła Innowatora. Poprosiła o podzielenie się refleksjami na temat projektu, którego zadaniem było skłonienie szkół do analizy ich codziennej pracy i zmianie podejścia do tematu kompetencji.

– Pracujemy ze szkołami, które chcą się zmieniać, poszukują rozwiązań, które pozwolą im na rozwój. Największym wyzwaniem w realizacji programu w ostatnich latach, tak jak dla całego systemu edukacji, była pandemia. Mimo tego projekt okazał się sukcesem, nauczycielkom i nauczycielom udało się bardzo dużo zmienić, co jest pokrzepiające – komentował Jędrzej Witkowski.

Opowiadając o projekcie Szkoła dla Innowatora, ekspert podkreślił, że każdą, nawet dużą, głęboką zmianę, a właśnie taką zmianą jest zmiana w kierunku kształcenia kompetencji, trzeba zacząć krok po kroku. Konieczne jest wdrożenie zmian w codziennej szkolnej praktyce, gdyż w zmianie w szkole nie chodzi o to, by zorganizować zajęcia pozalekcyjne, gdyż to byłby kurs na innowatora, a nie zmiana stylu pracy szkoły, tak by była szkołą dla innowatora. Jędrzej Witkowski podkreślił, że przestrzeń na kształcenie kompetencji trzeba znaleźć na lekcjach. Zaznaczył, że nie chodzi o zastępowanie tym podstawy programowej, tylko wdrażanie nowej metody pracy. 4 praktyki, które zostały zaproponowane przez CEO, mają za zadanie wytworzyć na lekcji przestrzeń do kształtowania kompetencji. Są nimi:

• zadawanie pytań otwartych, które stymulują ciekawość uczniów,
• informacja zwrotna zamiast stopnia,
• traktowanie błędu jako okazji do uczenia się,
• praca w parach/grupach.

– To proste rzeczy, które mają rewolucyjna charakter. Są to sposoby, od których warto zaczynać – podkreślił Witkowski.

W dalszej części dyskusji, prowadząca spotkanie Oktawia Gorzeńska, zapytała Kamilę Narewską-Prellę (która jako nauczyciel brała udział w programie Szkoła dla Innowatora), o to, jak praktycznie rozpocząć wdrażanie działań mających rozwijać kompetencje uczniów.

– Rozwój kompetencji dzieje się na lekcjach. Najważniejsze jest to, co się dzieje, właśnie na nich. Trzeba sobie zdawać sprawę, że my jako człowiek-nauczyciel na lekcji spotykam się z drugim człowiekiem. Po naszej drugiej stronie jest człowiek i myślę, że od takiej prostej rzeczy trzeba zacząć. Najważniejsze, by przez te 45 minut lekcji być właśnie w takiej relacji z klasą, z każdym znajdującym się w niej człowiekiem – opowiadała Narewska-Prella.

Ekspertka podkreśliła, że w ramach projektu Szkoła dla Innowatora skupiała się na rozwijaniu współpracy. Zaznaczyła też, że jest to jedna z kompetencji proinnowacyjnych, czyli takich, których młody człowiek będzie potrzebował, kiedy za kilka lat będzie czy na dalszym etapie edukacji, czy też w pracy. Jako nauczycielka biologii, Kamila Narewska-Prella stawia w zakresie jej kreowania np. na pracę w parach czy grupach.

– Lekcja biologii nie musi polegać na odsłuchu. Współpraca może polegać, chociażby na przypomnieniu sobie poprzedniej lekcji poprzez rozmowę w parach czy w trójkach, przez dwie minuty. Oczywiście można pomyśleć sobie „przecież będą rozmawiać o filmie, który wczoraj oglądali”, ale między uczniami nawiązują się w ten sposób relacje. Sprawdzić to można podpytując o czym rozmawiają – wyjaśniała ekspertka.

Podkreśliła również, że praca w parach czy grupach może być wykorzystywana również do rozmów na głębsze tematy. Takie grupy można tworzyć np. poprzez losowanie patyczkami albo wykorzystanie nowych technologii np. stron www losujących numerki.

W kolejnej części webinaru Oktawia Gorzeńska zapytała Artura Krawczyka o to, z jakimi mitami odnośnie kompetencji się spotyka, bazując m.in. na swoich doświadczeniach we współpracy z dyrektorami szkół.

– Współpraca jest elementem, który musi zafunkcjonować, żebyśmy zdali sobie sprawę, z tego, że to, co tyczy kompetencji, jest wyzwaniem dotyczącym współpracy grona pedagogicznego, która to właśnie może spowodować prawdziwe zrozumienie tego, co się dzieje w szkole. Kompetencje nie są dziś jeszcze na stałe wpisane w świat szkolny, w którym jest podstawa programowa, oceny, cały system kierujący pracą szkoły przez cały rok – wyjaśniał Artur Krawczyk.

Ekspert podkreślił też, że obserwując dyrektorów, z którymi pracuje, największą blokadą jest dojść do takiej sytuacji, w której nauczyciel i dyrektor, w relacji partnerskiej planują pewne działania. To właśnie taka relacja może sprawić, że poczynania nauczyciela są odbierane w inny sposób, że między dyrektorem, a nauczycielem nie ma typowych wymagań występujących między szefem, a podwładnym. Gdy poziom zaufania po stronie dyrektora wzrasta, gdy przekonuje się on, że nauczyciel może kreować szkolną rzeczywistość w autorski sposób, to w szkole zaczyna dokonywać się zmiana.

O perspektywie nauczycieli na wdrażanie zmian w szkole w zakresie rozwoju kompetencji opowiedziała z kolei Kamila Narewska-Prella. Zaznaczyła, że kluczowe jest tu podejście „mniej znaczy więcej”.

– Stawiamy sobie cele, ale też wyznaczamy kryteria sukcesu naszym uczniom, które muszą być realne dla nich do osiągnięcia. My znamy swoje klasy, jeśli nie są to nasze pierwsze lekcje, to wiemy już jak pracować z tymi konkretnymi uczniami. Powoli uczymy się tego, by dawać przestrzeń i sprawczość uczniom, przy jednoczesnym realizowaniu naszych celów. Chodzi o to, by refleksja zachodziła nie tylko w nas nauczycielach, ale też uczniach – wyjaśniała.

Narewska-Prella podkreśliła też, że dzięki takiej postawie nauczyciele wiedzą, z czym ich uczniowie wychodzą z lekcji, co można i trzeba z nimi zrobić przy kolejnym spotkaniu.

– Zawsze staram się dać swoim uczniom wybór tego, co mogą zrobić i w jakiej formie chcą to zrobić. Można wykorzystać np. metodę jigsaw, dzięki której większą partię materiału możemy rozdzielić między grupy, które się przygotowują z jakiegoś tematu, potem stają się ekspertami w grupie swoich rówieśników. Uczniowie mają okazję do pokazania tego, czego się nauczyli. Na końcu tworzą sami sobie quiz i sprawdzają, jaką wiedzę przyswoili. Pozytywnie działa tu też rywalizacja, którą lubią uczniowie– wyjaśniła.

Nauczycielka podkreśliła, że nie można zapomnieć o tym, że to nauczyciele muszą wiedzieć, co konkretnie chcą zrobić z uczniami. Ich świadomość jest kluczowa.

W dyskusji Artur Krawczyk podkreślił, że trzeba wziąć pod uwagę potrzeby pokolenia Z, które chce wiedzieć czego i po co się uczy, że szkoła i rozwój kompetencji musi odpowiadać jego specyfice. Wieloma cennymi refleksjami odnośnie rozwoju kompetencji w szkole podzielili się uczestnicy webinaru na czacie. Oto niektóre z nich:

Eksperci odnosili się do pytań i komentarzy pojawiających się na czacie, z których wiele odnosiło się do ocen. Podkreślili, że w przepisach nie ma określonych ilości ocen, które muszą zostać postawione uczniom, że jest to wewnętrzna kwestia szkoły, o czym warto pamiętać. Pełen zapis webinaru, w którym można znaleźć m.in. odpowiedzi na ekspertów na refleksje uczestników spotkania można znaleźć na https://youtu.be/4wr0MM4KguQ

Zapraszamy też do zapoznania się z multimodalnymi materiałami dotyczącymi rozwoju kompetencji w szkole, które opracowali nasi specjaliści, pracujący w grupie eksperckiej kompetencje w szkole można znaleźć w Bazie wiedzy.