Oktawia Gorzeńska, Artur Krawczyk

Rzeczywistość, w której żyjemy i którą tworzymy wymaga od nas mierzenia się z nowymi wyzwaniami oraz poszukiwania nieszablonowych, niespotykanych wcześniej rozwiązań. Oznacza to, że temat kreatywności i tworzenie warunków do jej rozwijania, także w szkole, powinien być jednym z priorytetów.

Czym jest kreatywność?

Ważne, abyśmy na początku zdefiniowali, czym rzeczona kreatywność jest i jak ją rozumieć. Przytoczymy definicję, która naszym zdaniem dobrze oddaje istotę tego pojęcia. Krzysztof J. Szmidt w swojej książce pt. „Trening kreatywności” pisze:

“Kreatywność jest zdolnością człowieka do tworzenia wytworów nowych i wartościowych – to znaczy cenniejszych pod jakimś względem (estetycznym, praktycznym, naukowym itd.) od tego, co było do tej pory. Cechą definiującą kreatywność, obok nowości, jest wartość – człowiek kreatywny wobec tego to ktoś, kto jest zdolny generować pomysły, które czynią nasz świat lepszym, bardziej prawdziwym lub piękniejszym.”^[1]

Jak rozwijać kreatywność na lekcjach?

Ken Robinson w swoim słynnym wystąpieniu TED mówił o tym, że szkoły zabijają kreatywność uczennic i uczniów, formatując i wkładając w ramy. Tymczasem mamy wiele możliwości, by w naszej edukacyjnej pracy rozwijać tę kompetencję. Składa się na to między innymi postawa nauczyciela, chęć tworzenia warunków i sytuacji edukacyjnych, by młodzi ludzie mogli się uczyć w atmosferze przyjaznej, wolnej od oceny, osądzania, czy wspomnianego formatowania.

Jakie aspekty i codzienne działania mają zatem znaczenie?

1. Ważne jest tworzenie przestrzeni do stawiania pytań otwartych i zadawania pytań przez uczniów, również tych, które kwestionują przyjęte poglądy i dotychczas znane opinie. Mogą to być na przykład pytania – “Co by było, gdyby nie było…”, “Co jest potrzebne do…?”, o których więcej możemy przeczytać właśnie we wspomnianej publikacji K.J. Schmidta.
2. Liczy się praca nastawiona na rozwiązywanie problemów – dociekanie, badanie, odkrywanie (na przykład metodologia STEAM, zadania problemowe, miniprojekty).
3. Istotna jest sposobność łączenia skojarzeń czy wykorzystywania starych pomysłów w nowy sposób.
4. Ważna jest sposobność podejmowania działań transformacyjnych przez uczniów – przekształcanie rzeczy, idei, definicji, itp., a także definiowanie pojęć w zaskakujący sposób.
5. Kluczowa jest kultura pracy i współpracy.

Tak, jak pisaliśmy wcześniej, ważna jest postawa nauczyciela – wspierająca, doceniająca dzieci i młodzież, a także tworzenie bezpiecznych warunków do uczenia się:

• dawanie przestrzeni do popełniania błędów, wykorzystanie błędu jako okazji edukacyjnej,
• udzielanie konstruktywnej informacji zwrotnej,
• rozwijanie współpracy uczniów,
• ukazywanie wartości uczenia się, nie tylko w szkole, w klasie.

Nie zaprogramujemy uczenia kreatywności, ważne jest to, byśmy docenili wagę codziennych, drobnych nawyków, postaw, działań, które wspierają nasze uczennice i uczniów w odkrywaniu, poszukiwaniu, stawianiu śmiałych tez, zadawaniu ważnych pytań, rozwiązywaniu problemów, czyli temu wszystkiemu, na czym dzisiaj powinna opierać się dobra edukacja.

Zachęcamy do skorzystania z publikacji Centrum Edukacji Obywatelskiej “Dydaktyka rozwoju kompetencji proinnowacyjnych”, która zawiera szeroki katalog praktyk do wykorzystania w naszej nauczycielskiej pracy.

^[1] K.J. Szmidt, “Trening kreatywności”

Warto przeczytać i obejrzeć:

• „Szkoły zabijają kreatywność” – Ken Robinson: https://youtu.be/_uLgYvtwgbY
• „Jak być kreatywnym” – Wojciech Eichelberger: https://www.youtube.com/watch?v=kTEL3Xum8qM&t=9s
•  Edward Nęcka, “Trening twórczości”
• J. Szmidt, “Pedagogika twórczości”